W tym roku nasza Szkoła również dołączyła do projektu przygotowanego przez Uniwersytet Warszawski, który w ramach „Tygodnia Noblowskiego” przygotuje dla naszych uczniów materiały edukacyjne dotyczące tegorocznych laureatów.
MEDYCYNA
Tegoroczną Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny otrzymali Katalin Karikó i Drew Weissman "za odkrycia dotyczące modyfikacji zasad nukleozydowych, które umożliwiły opracowanie skutecznych szczepionek mRNA przeciwko COVID -19".
Jak ocenił w poniedziałek Komitet Noblowski, zastosowanie wyników ich pracy pozwoliło uratować życie milionów ludzi, a u znacznie większej liczby można było zapobiec poważnemu przebiegowi infekcji.
Odkrycia dokonane przez tegoroczną dwójkę laureatów Nagrody Nobla zasadniczo zmieniły rozumienie interakcji mRNA z naszym układem odpornościowym. Odegrały też kluczową rolę w bezprecedensowo szybkim opracowaniu skutecznych szczepionek mRNA przeciwko Covid-19 podczas pandemii, która rozpoczęła się na początku 2020 r. Pandemia Covid-19 była jednym z największych zagrożeń dla zdrowia ludzkiego we współczesności.
Podanie szczepionki stymuluje powstawanie odpowiedzi immunologicznej na konkretny patogen – na przykład wirusa polio czy ospy. Znając zagrożenie, organizm przygotowuje środki zaradcze i w przypadku późniejszego narażenia ma przewagę nad patogenem.
Poniżej znajduje się link do panelu z ekspertami, którzy przybliżają sylwetki laureatów oraz komentują tegoroczny wybór Akademii.
Link
FIZYKA
W 2023 r. decyzją Szwedzkiej Akademii Nauk nagroda Nobla z fizyki trafi do za – jak napisano w uzasadnieniu „za metody eksperymentalne generujące attosekundowe impulsy światła do badania dynamiki elektronów w materii.”
Tegoroczni Nobliści z fizyki – Pierre Agostini, Ferenc Krausz i Anne L’Huillier – podarowali ludzkości narzędzia do badania świata elektronów wewnątrz atomów – podkreślił we wtorek Komitet Nobloski w uzasadnieniu swojej decyzji.
W wyniku eksperymentów laureatówwygenerowano impulsy światła tak krótkie, że można je mierzyć w attosekundach (attosekunda to jedna trylionowa część sekundy – czas w którym światło pokonuje rozmiar atomu), co pokazało, że impulsy te można wykorzystać do uzyskania obrazów procesów zachodzących wewnątrz atomów i cząsteczek.
Ich odkrycie jest możliwe do zastosowania w wielu różnych obszarach. Na przykład w elektronice, gdzie ważne jest zrozumienie i kontrolowanie zachowania elektronów w materiale. Impulsy attosekundowe można również wykorzystać do identyfikacji różnych cząsteczek, na przykład w diagnostyce medycznej.
Link do panelu z ekspertami, którzy przybliżają sylwetki laureatów oraz komentują tegoroczny wybór Akademii.
CHEMIA
Królewska Szwedzka Akademia Nauk podjęła decyzję o przyznaniu Nagrody Nobla w dziedzinie chemii 2023 Moungi G. Bawendi, Louisa E. Brusa, Aleksiej I. Ekimow.
Każdy, kto studiuje chemię, wie, że właściwości pierwiastka zależą od liczby posiadanych przez niego elektronów. Jednakże, gdy materia kurczy się do nanowymiarów, znaczenie zaczynają mieć zjawiska kwantowe. To właśnie udało się tegorocznym laureatom Nagrody Nobla – wyprodukować cząstki tak małe, że o ich właściwościach decydują zjawiska kwantowe. Te cząstki, zwane „kropkami kwantowymi”, mają obecnie ogromne znaczenie w nanotechnologii. Dzisiaj kropki kwantowe oświetlają monitory komputerowe i ekrany telewizorów oparte na technologii QLED. Dodają również niuansów światłu niektórych lamp LED, a biochemicy i lekarze wykorzystują je do mapowania tkanki biologicznej. Kropki kwantowe przynoszą zatem ludzkości niezwykłe korzyści. Naukowcy uważają, że w przyszłości mogą przyczynić się do powstania elastycznej elektroniki, maleńkich czujników, cieńszych ogniw słonecznych i szyfrowanej komunikacji kwantowej. Dlatego właśnie potencjał tych maleńkich jest teraz przedmiotem intensywnych badań zarówno na uczelniach jak i w technologii przemysłowej.
Link do panelu z ekspertami, którzy przybliżają sylwetki laureatów oraz komentują tegoroczny wybór Akademii
LITERATURA
Laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury został Norweg Jon Fosse „za jego innowacyjne sztuki i prozę, które dają głos temu, co niewypowiedziane”. Minimalista słowa pokonał popularne gwiazdy literatury.
Jego ogromny dorobek składa się ze sztuk teatralnych, powieści, zbiorów poezji, esejów, książek dla dzieci i tłumaczeń. Obecnie Fosse jest jednym z najczęściej wystawianych dramaturgów na świecie (choć coraz bardziej rozpoznawalny staje się również dzięki swojej prozie). Był nagradzany prestiżowymi wyróżnieniami: w 1999 roku otrzymał Nagrodę Doblouga, w 2007 Nagrodę Nordycką Akademii Szwedzkiej, w 2015 – Nagrodę Literacką Rady Nordyckiej za trylogię powieści „Andvake”, „Olavs draumar” i „Kveldsvævd”, a w 2022 roku jego książka „Eit nytt namn – Septologien VI-VII” znalazła się na krótkiej liście nominowanych do Nagrody Bookera.
Poniżej znajduje się link do panelu z ekspertami, którzy przybliżają sylwetki laureatów oraz komentują tegoroczny wybór Akademii.
POKOJOWA NAGRODA NOBLA
Pokojową Nagrodę Nobla 2023 otrzymała Narges Mohammadi z Iranu. Wyróżniono ją za walkę o prawa irańskich kobiet. Była aresztowana 13 razy, 5 razy skazana na łącznie 31 lat więzienia i 154 baty. Wciąż jest w irańskim więzieniu.
