Rocznice ważnych wydarzeń zawsze wywołują na nowo rozważania o ich przyczynach, przebiegu, skutkach i znaczeniu. Nie inaczej dzieje się z tak istotnym w historii Polski procesem, jakim było odzyskanie niepodległości po 123 latach zaborów.

Drodzy Uczniowie, zwróćcie uwagę na określenie „proces”, albowiem niepodległość Polski nie stała się nagle 11 listopada 1918 r. Data ta jest umowna i wynika ze zbiegu wydarzeń na arenie międzynarodowej i w kraju. Tego dnia podpisano w Compiègne rozejm między państwami ententy a Niemcami, a w Polsce Rada Regencyjna przekazała władzę wojskową Józefowi Piłsudskiemu.

O odzyskaniu przez Polskę niepodległości napisano setki rozpraw. Wymienia się w nich naszych bohaterów narodowych – Polaków i obcokrajowców zasłużonych dla sprawy. Ignacy Paderewski, Roman Dmowski, Józef Piłsudski, Woodrow Wilson to postacie wszystkim znane. Chcę przybliżyć osobę z drugiego planu, bardzo zasłużoną i prawie już zapomnianą. To amerykański biznesmen i polityk Edward Mandell House zwany w kręgu znajomych pułkownikiem. Był to tytuł honorowy – nie wojskowy. Odmówił objęcia stanowiska w administracji państwowej lecz pozostając w cieniu miał i tak wielki wpływ na politykę zagraniczną Stanów Zjednoczonych będąc zaufanym doradcą prezydenta Wilsona. Przebywający w Stanach Zjednoczonych Ignacy Paderewski, nie tylko wielki i znany artysta ale i zdolny polityk doskonale wiedział jak w realiach amerykańskich zabiegać o sprawę swojej ojczyzny. Dotarcie i zaprzyjaźnienie się z Edwardem Housem spowodowało, że zainteresowanie amerykańskiego prezydenta Polską wykroczyło daleko poza zwykłą życzliwość. Dowodem jest 13 punkt programu pokojowego przedstawionego Kongresowi w styczniu 1918 r.

W okresie międzywojennym pamiętano w Polsce o Edwardzie Housie. W 1924 roku Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu nadał mu tytuł doktora honoris causa. Przyjaźń Ignacego Paderewskiego i pułkownika Housa przetrwała do śmierci tego ostatniego w 1938 r. Wdzięczny Paderewski sześć lat wcześniej ufundował pomnik przyjaciela. W latach pięćdziesiątych pomnik ten został zniszczony przez komunistów, którzy kreowali zupełnie innych ojców polskiej niepodległości. Warszawscy przewodnicy opowiadają, że metal z pomnika został użyty do wyrobu klamek w Pałacu Kultury. Pomnik został odbudowany w 1991 r. z funduszy zebranych w Polsce i USA. Stoi dzisiaj w Parku Skaryszewskim w Warszawie. Park ten nosi imię Ignacego Jana Paderewskiego, a pomnik artysty i patrioty też się tam znajduje.

Zdjęcia pomników wykonał Łukasz Gajewski-Głodek

Na koniec zapraszam wszystkich chętnych do obejrzenia w naszej bibliotece Dziennika Ustaw z 26 kwietnia 1920 roku, w którym opublikowano tekst Traktatu Wersalskiego w trzech językach.

Tego egzemplarza wypożyczyć nie można i należy go traktować z najwyższą ostrożnością ze względu na słabość papieru. Zainteresowanych przestudiowaniem Traktatu odsyłam do Internetowego Systemu Aktów Prawnych

                                                                        Jerzy Głodek