W tym roku również dołączamy do projektu realizowanego przez Uniwersytet Warszawski, w ramach którego podczas „Tygodnia Noblowskiego” nasi uczniowie otrzymają materiały edukacyjne poświęcone tegorocznym laureatom.
W poniedziałek, 6 października, poznamy laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny.
We wtorek 7 października zostanie ogłoszona nagroda w dziedzinie fizyki.
W środę 8 października – w dziedzinie chemii.
W czwartek 9 października – w dziedzinie literatury.
W piątek 10 października Komitet Noblowski tradycyjnie ogłosi laureata Pokojowej Nagrody Nobla.
W poniedziałek, 13 października, Szwedzki Bank Centralny im. Alfreda Nobla ogłosi laureata Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych – jedynej nagrody, której fundator nie przewidział w testamencie.
Wszystkie ogłoszenia będą transmitowane na żywo na oficjalnych kanałach cyfrowych Nagrody Nobla., a szczegółowe informacje zostaną opublikowane na stronie internetowej wydarzenia
PONIEDZIAŁEK 6 PAŹDZIERNIKA 2025 r.
Komisja Noblowska przyznała Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny. Uhonorowano Mary E. Brunkow, Freda Ramsdella i Shimona Sakaguchiego za odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej.
Badacze odkryli, że potężny układ odpornościowy organizmu musi być regulowany albo może zaatakować nasze własne organy. Brunkow, Ramsdell i Sakaguchi zostali nagrodzeni za przełomowe odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji odpornościowej, która zapobiega uszkodzeniu organizmu układu odpornościowego. Zidentyfikowali "ochroniarzy" układu odpornościowego, regulacyjne komórki T, które zapobiegają atakowaniu komórek odpornościowych na nasz własny organizm. Odkrycie to wpłynęło na rozwój leczenia raka i chorób autoimmunologicznych. Może również doprowadzić do udanych transplantacji.
WTOREK 7 PAŹDZIERNIKA 2025 r.
Tegorocznymi laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki zostali John Clarke, Michel H. Devoret oraz John M. Martinis z Uniwersytetu Kalifornijskiego. Naukowcy wykazali, że zjawisko makroskopowego tunelowania kwantowego może zachodzić nie tylko w pojedynczych cząstkach, ale również w większych, widocznych układach — takich jak obwody elektryczne zbudowane z nadprzewodników. To tak, jakby nie jeden elektron, lecz cały układ elektroniczny „tunelował” przez barierę energetyczną.
W jaki sposób to wyjaśnić?
Tunelowanie kwantowe występuje wtedy, gdy cząstka (np. elektron) przenika przez barierę energetyczną mimo tego, że zgodnie z klasyczną fizyką nie powinna mieć wystarczającej energii, aby to zrobić. W świecie klasycznym energia zmienia się w sposób ciągły, natomiast w świecie kwantowym może przyjmować tylko określone, dyskretne wartości. Można to porównać do wchodzenia po schodach: można stanąć jedynie na konkretnym stopniu, ale nie zatrzymać się pomiędzy nimi.
Laureaci pokazali, że całe obwody elektryczne mogą wykazywać takie kwantowe zachowania — ich energia zmienia się skokowo, podobnie jak w atomach. To odkrycie ma charakter przełomowy, ponieważ wcześniej sądzono, że takie efekty mogą występować wyłącznie w mikroskopowych układach.
ŚRODA 8 PAŹDZIERNIKA 2025 r.
Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii 2025 otrzymali Susumu Kitagawa, Richard Robson i Omar M. Yaghi za opracowanie struktur metaloorganicznych (MOF — Metal-Organic Frameworks).
Laureaci stworzyli unikalne konstrukcje molekularne o dużych przestrzeniach wewnętrznych, które mogą być wykorzystywane m.in. do zbierania wody z pustynnego powietrza, wychwytywania dwutlenku węgla czy przechowywania toksycznych gazów.
Kitagawa, Robson i Yaghi opracowali nową formę architektury molekularnej. W ich rozwiązaniu jony metali pełnią rolę „kamieni węgielnych”, połączonych długimi łańcuchami organicznymi. Powstałe w ten sposób kryształy zawierają liczne puste przestrzenie, co czyni je materiałami wysoce porowatymi. Te struktury znane są jako metalowo-organiczne ramki (MOF). Dzięki możliwości dowolnego zestawiania „bloków budowlanych”, chemicy mogą projektować MOF-y do konkretnych zastosowań — od wychwytywania i magazynowania określonych gazów, po katalizowanie reakcji chemicznych czy przewodzenie prądu.
Znaczenie tego odkrycia wykracza daleko poza chemię materiałową — MOF-y znajdują coraz szersze zastosowania w medycynie, m.in. w:
- dostarczaniu leków – jako systemy magazynowania i kontrolowanego uwalniania substancji aktywnych, w tym w terapii celowanej,
- terapii przeciwnowotworowej – jako nośniki leków przeciwnowotworowych, mogące zastąpić związki o wysokiej toksyczności (np. cisplatynę),
- diagnostyce obrazowej – dzięki obecności jonów metali o właściwościach paramagnetycznych mogą być używane jako środki kontrastowe w rezonansie magnetycznym (MRI),
- teranostyce – czyli połączeniu terapii i diagnostyki, gdzie MOF-y transportują lek i jednocześnie umożliwiają śledzenie jego działania w organizmie, co pozwala monitorować przebieg leczenia w czasie rzeczywistym.
CZWARTEK 9 PAŹDZIERNIKA 2025 r.
W czwartek przyznano Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Otrzymał ją Węgier László Krasznahorkai, "wielki pisarz w środkowoeuropejskiej tradycji sięgającej Kafki i Thomasa Bernharda, która wyróżnia się nadmiarem absurdów i groteski". Na podstawie jego dzieł powstały filmy wyreżyserowane przez Bélę Tarra, w tym "Szatańskie tango" i "Harmonie Werckmeistera".
